عملیات بیت المقدس

مرحله اول

در ساعت 30 دقیقه بامداد 10/2/61 عملیات با نام مبارک «یا علی بن ابی طالب(ع)» توسط برادر محسن رضایی( فرمانده کل سپاه پاسداران ) و سرتیپ صیاد شیرازی( فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران) از قرارگاه کربلا به نیروهای تحت امر صادر شد.

بدین ترتیب عملیات بین المقدس در منطقه عملیاتی جنوب و غرب کارون، جنوب غربی اهواز و شمال خرمشهر، با هدف آزاد سازی خرمشهر، هویزه، جفیر، ایستگاه حسینیه، جاده اهواز – خرمشهر و در نهایت انهدام و اخراج دشمن از خاک ایران و رسیدن به مرزهای بین المللی آغاز شد.

رزمندگان اسلام که روزهای قبل با استتار کامل در چند کیلومتری رودخانه کارون موضع گرفته بوند، حرکت خود را برای عبور از کارون آغاز می کردند و به دنبال آن، نیروهای زرهی در روی جاده هایی که از قبل توسط واحد مهندسی سپاه، ارتش و جهاد احداث شده بود، به حرکت آمدند تا از پل های شناور عبور کنند.

نیروهای پیاده با سرعت فراوان و عبور از مواضع مختلف، خود را به سنگرهای دشمن رساندند و با یک یورش برق آسا به انهدام جنگ افزارها و استعدادهای ارتش متجاوز بعث می پرداختند. رزمندگان اسلام با تصرف 800 کیلومتر مربع  از خاک اشغال شده، از شرق به غرب کارون حمله ور شدند و با عبور از میدان های مین و دیوارهای دفاعی قسمت عظیمی از نیروهای دشمن را هدف تهاجم خود قرار دادند.

به لحاظ گستردگی منطقه عملیاتی، ژنرال های عراق گیج شده و تنها پیامشان این بود " مقاومت کنید و ایرانیان را عقب برانید." زمانی که نیروهای پیاده ایران مشغول درگیری با دشمن انهدام آن ها بودند، یگانهای زرهی از پل های شناور بر روی کارون عبور کرده وخود را به غرب کارون می رساندند. نفرات پیاده و شکارچیان تانک با حمایت یگانهای زرهی و با قدرت هر چه تمام تر، راه جاده اهواز خرمشهر را در پیش گرفتند. پس از نبردهای جانانه در حالی که تعداد زیادی از نیروهای مزدور بحث عراق کشته ، زخمی واسیر شده بودند، رزمندگان اسلام به سرعت خود را به قسمتهایی از جاده مهم اهواز – خرمشهر می رساندند.

دراطراف این جاده که استحکامات و امکانات دشمن فراوان بود و تیربارها به سمت نیروهای ایرانی آتش گشودند، با روشن شدن هوا، رزمندگان با مشکل مواجه شدند . طول خاکریز شرق جاده که منطقه وسیعی را در زیر دید و سلطه دشمن می گذاشت و هم چنین مسطح بودن زمین( بر خلاف عملیات فتح المبین که زمین ناهموار بود) مشکل عملیات را دو چندان می کرد.

به دلیل مشکلات یاد شده کارایی نیروهای پیاده کم شد و دور شدن تانک ها از نیروهای پیاده، این کندی را افزایش می داد. دشمن هم با آگاهی از این امر، با تمام تلاش می خواست جاده راحفظ کند و به این تصور، با تمام قوا، آتش انواع سلاح خود را به روی نیروهای پیاده و زرهی گشود. از سوی دیگر با روشن شدن هوا، نیروی هوایی دشمن نیز وارد عمل شد و با بمباران های پیاپی، منطقه را در پوششی از آتش و دود فرو برد.

زیر این بمباران ها، تانک های عراق حرکت خود را به سوی نیروهای ایرانی آغاز کردند. نبرد شدیدی میان شکارچیان تانک و ادوات زرهی عراق در گرفت و خساراتی به طرفین وارد شد که با سماجت رزمندگان اسلام ، قسمت های دیگری ازجاده اهواز- خرمشهرآزاد شد و نیروهای زرهی عراق عقب نشینی کردند. نیرو های ایرانی چند قسمت از دژهای دفاعی شرق جاده را به تصرف در آوردند و از آن جا به تثبیت مواضع خود می پرداختند.

عراق با وارد کردن نیروهای زرهی جدید، باردیگراقدام به پاتک نمود و نبرد مجدداً اوج گرفت. تانک های دشمن و دوشکاها با شلیک بی امان ، مواضع نیروهای اسلام را به شدتمی کوبیدند. بمباران های وحشتناک جنگنده های عراق و اصابت پی درپی راکت ها و بمب های مهیب منطقه را به لرزه درمی آورد و صدای شلیک توپخانه و خمپاره انداز یک دم قطع نمی شد. تانک های عراق به خیال انهدام نفرات و تجهیزات ایران، هجوم خود را به مواضع نیروهای ایران گسترش دادند اما پس از رسیدن آنها به تیررس رزمندگان ، ناگهان آرپی جی زن ها قیام کرده و باشلیک دقیق تانک ها را به آتش  کشیدند و دود ناشی از سوختن تانک های دشمن منطقه درگیری را فرا گرفت.

پس از انهدام چند تانک، بقیه راه فرار را در پیش گرفتند که چند تانک دیگر هم از پشت هدف قرار گرفتند. نیروهای پیاده که مدتی زمینگیر شده بودند، با ایجاد موقعیت به سمت نیروهای عراق یورش بردند و برای دومین بارمقر لشکر 10 زرهی عراق را مورد تهاجم قرار دادند.

لشکر مزبور پس از دریافت ضربات سخت، دوباره راه فرار را در پیش گرفت و در منطقه کرخه نور، رزمندگان اسلام با وجود استحکامات سنگین، موفق شدند دژ دفاعی آن ها را شکسته و خود را به خاکریزهای دشمن برسانند. در تکمیل این اقدامات ، نیروی هوایی نیز با تمامی قوا به یاری رزمندگان نیروی زمینی شتافته و آتش دشمن را با شلیک بی امان راکت و بمب و موشک پاسخ دادند.

در این میان هوا نیروز علاوه بر شرکت در عملیات تهاجمی، بخش عظیمی از کمک رسانی و نقل و انتقالات را بر عهده داشت.

رزمندگان اسلام که با عنایات خداوند پیش می رفتند، توانستند بر قسمت هایی از جاده مسلط شده و در همان مناطق به تثبیت موضع بپردازند، اما در منطقه کرخه نور، به خاطر تامین نبودن اطراف خود، ناچار به تغییر مواضع پرداخته و منتظر آغاز مرحله بعد شدند .

با آغازعملیات بیت المقدس، رادیو بغداد طبق معمول دم از پیروزی زده و مدعی شد که " منطقه عملیاتی انباشته از اجساد و جنگ افزارهای ایرانیان است ؛ سربازان شجاع عراق کاملاً براوضاع تسلط دارند وآماده اند تا شکستی دیگر چون غرب دزفول و شوش را برایرانیان وارد سازند. "

این در حالی بود که تعداد زیادی از نیروهای بعثی کشته ، زخمی و اسیر شده بودند و تعداد زیادی از ادوات زرهی آنان نیز منهدم شده و به غنیمت درآمده بود و رزمندگان اسلام با نصب پل از شرق به غرب کارون انتقال یافته و در اطراف جاده خرمشهر در حال تثبیت موضع بودند و آماده شدند که به طور کامل جاده را آزاد کنند و به اهداف بعدی نایل آیند.

مرحله دوم عملیات بیت المقدس

دومین مرحله از عملیات بیت المقدس در تاریخ 16/2/61 با رمز " یا علی بن ابی طالب(ع)" درحالی که منورهای دشمن آسمان منطقه را چون روز روشن کرده بود ، آغاز شد .

رزمندگان محورفتح از جنوب و محورنصر از شمال منطقه، با هجومی گسترده خود را به مواضع دشمن رساندند ، در محور جنوب قسمت هایی از جاده را که توسط پاتک دشمن از چنگ رزمندگان خارج شده بود- دوباره تصرف کردند و موفق شدند این بارکلیه خطوط را دردست بگیرند، که درنتیجه جدالی بسیار شدید درگرفت.

دشمن میداند که اگر جاده خرمشهر- اهواز از چنگش خارج شود، شکستش حتمی است و از این جهت تمام توان خود را برای حفظ قسمت های باقی مانده صرف کرد.

با هم کاری نیروی هوایی ، منطقه سه راه حسینیه و قسمتی از جفیر، انباشته از تانک های سوخته شد و تعدادی نیز به غنیمت در آمدند. هم چنین پادگان "حمید" که در مرحله اول در یک قدمی آزادی قرار گرفته بود، با فرارسربازان عراقی به طور کامل به تصرف نیروهای اسلام درآمد.

رزمندگان اسلام با درهم کوبیدن قوای عراق، لحظه به لحظه به تصرفات خود می افزودند و دژهای به ظاهر تسخیر ناپذیر دشمن را یکی پس از دیگری با ندای تکبیر و هجوم بی امان تسخیر می کردند.

نیروهای عمل کننده در شمال خرمشهر، پس از نبردی سنگین خود را به خطوط مرزی می رساندند و از آن جا که خط دفاعی محکمی در خطوط مرزی وجود نداشت به ناچار وارد خاک عراق شده و در پشت سیل بند که در یک کیلومتری خاک دشمن قرار داشت، موضع گرفتند. نیروهای زرهی ایران نیز مجدداً واردعمل شده و اقدام به تثبیت مواضع جدید می نمودند؛ اما ناگهان دشمن بعثی با به کارگیری نیروهای جدید، اقدام به پاتکی بسیارسنگین کرده و رخنه ای درخط دفاعی ایران ایجاد می کرد. با افزایش فشار، این رخنه هرلحظه بزرگترشده ودراین میان تعداد زیادی ازنیروهای ایران دریک قدمی اسارت یا شهادت قرار گرفتند.

رسانه های گروهی جهان

با آغاز مرحله اول و آزاد شدن قسمتی از خاک میهن اسلامی ، آژانس های خبرپراکنی به تکاپو افتادند تا با وارونه جلوه دادن حقیقت، پیروزی های ایران را خنثی و کم اثر جلوه دهند. در حالی که همه چیز حاکی از آن است که ارتش عراق قسمت زیادی از متصرفات خود را از دست داده و راه فرار را در پیش گرفته است، ولی رسانه های غرب با تبلیغات گسترده ، اعلامیه های شورای فرماندهی عراق را پخش کرده و کمترین اشاره ای به پیروزی های ایران نکردند حتی مدعی شدند که ادعاهای پیروزی ایران واقعیت نداشته و شواهد، چنین چیزی را نشان نمی دهد.

وقتی که نیروهای ایران با یورش گسترده از غرب کارون خود را به جاده اهواز- خرمشهر رساندند، این خبر هم چنان جزو ادعاهای بی پایه ایران معرفی شد و هنگامی که رزمندگان اسلام قدم به شهر هویزه می گذاشتند، اعلام شد که نیروها ی عراق با عقب نشینی تاکتیکی، قسمت عظیمی از قوای ایران را به محاصره در آورده اند.

هنگامی که قرارگاه کربلا اعلام کرد که رزمندگان اسلام به پشت دروازه های خرمشهر رسیده و درحال برداشتن موانع و انهدام دشمن هستند( و نشان دادن فیلم این مناطق، این ادعا را به بهترین وجه تایید کرد) رسانه های غربی و شیوخ منطقه فقط به پخش اطلاعیه های عراق مبنی بر عقب نشینی ایرانیان پرداختند و تبلیغات گسترده ای علیه ایران صورت گرفت تا پیروزی های به دست آمده در هجوم این تبلیغات محو شود.

توقف در مرحله سوم باعث می شد که دشمنان اسلام مهم ترین حربه تبلیغاتی را به دست آورند و به تبلیغات مغرضانه خود وسعت بخشند و تلاش گسترده ای صورت گرفت تا نیروهای عراق انگیزه و روحیه برای ادامه نبرد داشته باشند و بتوانند از آزادی خرمشهر جلوگیری کنند.

اخبار و تحلیل های مغرضانه استکبار

در آستانه ورود ارتش ایران به خرمشهر

رادیو قاهره- ساعت 6صبح روز 11/2/61

" نیروهای ایرانی در غرب کارون متلاشی شده و نیروهای عراق آنان را تعقیب می کنند."

رادیو مونت کارلو- بخش عربی، ساعت 17 روز 10/2/61

" به خاطر وجود استحکامات فراوان عراق در خرمشهر ، ایران نمی تواند به این شهر دست یابد."

رادیو رژیم صهیونیستی – ساعت 30/15 روز 10/2/61

" نیروهای ایرانی عقب نشانده شده و تلفات سنگینی به آن ها وارد شد."

لوس آنجلس تایمز- روز 13/2/61

" نیروهای ایرانی در کناره غربی رود کارون به دام عراق افتاده اند."

نیویورک تایمز- روز 13/2/61

"ایران و عراق می گویند که در جنگ پیشروی داشته اند و با توجه به کم بودن تعداد اطلاعیه های ایران، بر خلاف علمیات قبل ( فتح المبین) ، می توان گفته ی عراق راپذیرفت که تا کنون 5600 ایرانی کشته شده و ارتش عراق درتعقیب باقی مانده نیروهای ایران است."

ادامه مرحله سوم و یورش نهایی برای فتح خرمشهر

در حالی که همگان می پنداشتند ایرانیان فتح خرمشهر را به بعد موکول کرده اند و دشمن برای اثبات ادعاهای خود توقف عملیات را در محور شلمچه خرمشهر گوشزد می کرد، فرماندهان و مسؤولان جمهوری اسلامی  با نهایت جدیت به تدارک حمله پرداختند. با درخواست فرماندهان نظامی ایران، امت سلحشور و رزمندگان غیرتمند، به سرعت خود را به مناطق جنگی رساندند و در صف داوطلبان آزادی خرمشهر قرار گرفتند.

نقاط ضعف و صدمه دیده ارتش ایران ترمیم شد و لشکرهای اسلام آماده شدند. که این بار با هجوم نهایی، دژ نفوذ ناپذیر خرمشهر را فرو ریزند. محورها و راه های مختلف شناسایی شد و نیروها با آمادگی و سازماندهی بهتر تلاش می کردند تا خرمشهر را ازچنگال دشمن خارج کنند.

در جبهه مقابل، نیروهای عراق برای درهم ریختن سازماندهی ایرانیان، همچنان به انجام پاتک وگلوله باران مواضع ایران می پرداختند و با حملات هوایی گسترده تلاش می کردند تا حریف را از هجوم به خرمشهر منصرف  نمایند. قسمت اعظم لشکرهای عراق در منطقه جنوب در محور جدید جمع شده و خود را آماده نبردی عظیم می نمودند.

فرماندهان بعث با پیش کشیدن توقف ایرانیان و دفاع سنگین عراق، به سربازان خود این طور القاء می کردند که ایرانیان هرگز نخواهند توانست درجولانگاه آنان قدم گذارند.36000  نفر نیرو آماده دفاع از خرمشهرشدند تا به پشتیبانی از نیروها در خط خود برخیزند و حتی خود را آماده جنگ خیابانی می کردند.

سومین مرحله عملیات در شب جمعه، 30 اردیبهشت ماه 1361 مصادف با مبعث پیامبراکرم(ص) آغاز شد؛ اما در این شب، دشمن بعثی با داشتن تجربه از حملات گذشته در آمادگی کامل به سر می برد، تا برای بر هم زدن نقشه نیروهای اسلام اقدام به هجومی گسترده کند. اما قوای اسلام با توانی مضاعف و همتی وافر، آماده بودند تا با تمامی قوا در مقابل متجاوزین بعثی قرار گیرند.

با پاتک دشمن، حمله رزمندگان به تاخیر افتاد و حمله نهایی به یک روز بعد موکول شد . باهوشیاری و کاردانی فرماندهان، بلافاصله کاربازسازی وآرایش جنگی انجام گرفت وتعداد دیگری ازبسیجیان جان برکف از طریق جاده اهواز – خرمشهر و... به خط فرا خوانده شدند.

قوای اسلام در قالب چهار لشکرنصر، فتح، قدس وفجر سازماندهی و آماده شدند تا با یورش بی امان به مواضع دشمن، خرمشهر را از چنگ دشمن آزاد سازند. با تاریک شدن هوا ، حرکت نیروها به سوی خاکریزهای دشمن آغاز شد و همه با قرار گرفتن در جاهای ازقبل تعیین شده ، آماده فرمان حمله شدند.

درساعت5/9 شب جمعه، دشمن به حضورنیروهای ایران دراطراف خود پی برد وشروع به گلوله باران منطقه کرد.

سرانجام مرحله سوم علمیات بیت المقدس با رمز مبارک" یا محمد بن عبدالله (ص)" در ساعت 30/12 دقیقه روز شنبه مورخ 1/3/1361 با هدف آزاد سازی خرمشهر آغاز شد.

چهار لشکر خط شکن ایران در حالی که لشکر نصر مشغول درگیری با دشمن بود ، هجمه خود را به مواضع دشمن شروع کردند. به دلیل حضور گسترده مردم و به کارگیری تاکتیک های ابتکاری، عملیات با موفقیت پیش می رفت. ضربات شکننده رزمندگان اسلام ، توان قوای دشمن را تحلیل می برد و این بار دشمن در یافت که تاب مقابله با قوای ایران را ندارد. در نخستین ساعات عملیات، خاکریزهای اول و دوم نیروهای عراقی در منطقه پل نو و شلمچه، توسط لشکر نصر سقوط کرد و لشکر فجر از نهر عرایض عبور نمود. با عبور رزمندگان اسلام از موانع ایذایی ، قسمت های دیگری ازمواضع دشمن مورد هجوم قرار گرفت و نیروهای عراقی درحالت سردرگمی و فرار، قرار گرفتند. توپخانه ها و خمپاره اندازهای دشمن تلاش کردند با آتش گسترده خود تکاورهای شجاع ایران را زمینگیر و وادار به توقف کنند.

عملیات فتح المبین

با پیروزی عملیات طریق القدس و قطع ارتباط زمینی یگان های تحت امر سپاه سوم عراق در دو منطقه ی غرب دزفول و غرب رود کارون، زمینه مناسب برای عملیات در هر یک از این دو منطقه فراهم شد. منطقه غرب دزفول به دلایلی همچون دور کردن دشمن از شهرهای اندیمشک، دزفول، شوش و تناسب استعداد  یگان های خودی با وسعت منطقه و تناسب وضعیت طبیعی زمین منطقه با رزم نیروی پیاده، برای اجرای عملیات برگزیده شد، سپس یگان ها نقاط حساس زمین را شناسایی کردند. عقبه دشمن به دو تنگه عین خوش و رقابیه اتکاء داشت، بنابراین با توجه به این وضعیت، عملیات طراحی و اجرا شد. در محور شمالی دو قرارگاه و در محورهای شرقی و جنوبی هر کدام یک قرا گاه وارد عمل شدند. در مرحله اول، تنگه عین خوش توسط تیپ 14 امام حسین (ع) با فرماندهیحسین خرازی مسدود شد.

توپخانه دشمن در منطقه "علی گره زد" با عملیات نفوذی، یک گردان از تیپ 27 حضرت رسول (ص) به فرماندهیمحسن وزواییرا منهدم کرد. در مرحله دوم تنگه رقابیه مسدود شد؛ یگان های خودی با استفاده از کانالی که در زمین های رملی احداث شده بود، تنگه رقابیه را دور زدند و دشمن را از پشت محاصره کردند. دشمن که از همان مرحله اول موقعیت خود را در خطر دیده بود، برای خروج از محاصره، فشار شدیدی وارد می آورد تا تنگه عین خوش را باز کند، اما با رشادت نیروهای تیپ 14 امام حسین (ع) موفق نمی شود. در مرحله سوم، پیشروی به مقر فرماندهی دشمن آغاز شد و یگان 27 حضرت رسول (ص) به فرماندهی

احمد متوسلیان، سایت 4 و 5 را که محل استقرار فرماندهی لشکر یک مکانیزه دشمن بود، به اشغال در آورد. در مرحله چهارم، با پاک سازی منطقه آزاد شده و تعقیب دشمن، ارتفاعات منطقه عملیاتی به تصرف درآمد و  دشمن به غرب رودخانه رویرج عقب رانده شد. بدین ترتیب همه اهداف تامین گردید و لشکر ده زرهی و یک مکانیزه عراق نیز آسیب جدی دیدند.

منطقه : جبهه جنوبی – شوش و دزفول

رمز : یا زهرا (س)

تاریخ : 2/1/61 تا 10/1/61

هدف: آزاد سازی منطقه غرب دزفول و جاده دزفول – دهلران و تامین اندیمشک، شوش ، دزفول و جاده اندیمشک – اهواز

وسعت منطقه آزاد شده : 2400 کیلومتر مربع

عملیات فتح المبین 2 فروردین 1361

اِنّا فَتَحنا لَکَ فَتحَاً مُبیناً.

طرح ریزی عملیات افتخارآفرین فتح المبین از اواسط آبان سال 1360 آغاز شد و پس از تلاش های مستمر و خستگی ناپذیر و انجام مشورت ها و هماهنگی های گسترده میان فرماندهان نظامی، در ساعت سی دقیقه بامداد  2فروردین ماه، فرمان حمله با رمز "بسم الله الرحمن الرحیم، بسم الله القاصم الجبارین و یا زهرا..." صادر شد.

رزمندگان دلاور اسلام با دریافت پیام، عملیات حماسی و تاریخی فتح المبین را در شمال خوزستان آغاز کردند و از جنوب و شمال غربی شوش و غرب دزفول در چند محور با ارتش عراق درگیر شدند. در ساعت 2 بامداد اولین خاکریزهای دشمن به دست نیروهای ایرانی سقوط کرد.

در این مرحله عملیات، رزمندگان اسلام موفق شدند ضمن زخمی و به هلاکت رساندن 000، 10 نفر از سربازان دشمن تعداد 200، 2 نفر از آنان را به اسارت خویش در آورند و 7 فروند هواپیمای دشمن را سرنگون و تعداد 60 دستگاه تانک عراقی را منهدم و منطقه ای به وسعت 650 کیلومتر مربع در محورهای عملیاتی شوش و دزفول را از وجود دشمن پاک کنند.

روز سه شنبه سوم فروردین تعداد اسرای تخلیه شده به مرز 5000 نفر رسید و رزمندگان ایرانی به کلیه اهداف خود دست یافتند و منتظر مرحله ی بعدی عملیات شدند.

مرحله دوم عملیات فتح المبین (4/1/1361)

ساعت یک بامداد چهارشنبه چهارم فروردین مرحله دوم عملیات فتح با کلمه رمز "یا زهرا" آغاز شد و نیروهای ایران اسلامی در اولین ساعات شروع عملیات، تلفات سنگینی بر قوای دشمن وارد آوردند و به مواضع او در جبهه های غرب شوش و دزفول دست یافتند. در این مرحله از عملیات تنگه رقابیه و ارتفاعات میشداغ پاکسازی شد. تعداد 4000 موشک و 13 دستگاه کاتیوشا به دست رزمندگان اسلام افتاد و 20 قبضه توپ سالم به غنیمت گرفته شد و تیپ 96 ارتش عراق از هم پاشید و فرماندهان تیپ های 96 و 60 همراه با چند تن از افسران ارشد آن ها به اسارت در آمدند. مجموعه اسرای شمارش شده تا مرحله دوم عملیات از مرز 6000 نفر گذشت.

مرحله سوم عملیات فتح المبین (7/1/1361)

در سومین مرحله ی عملیات فتح بزرگ "فتح المبین" مهم ترین مواضع حیاتی دشمن در غرب شوش و دزفول فتح شد. این مرحله از عملیات  که ادامه عملیات فتح محسوب می شد، ساعت 22 و 30 دقیقه شب شنبه 7فروردین با نام فتح المبین و با کلمه رمز "یا زهرا" در شمال غربی شوش آغاز شد و رزمندگان ایران اسلامی موفق شدند ضمن انهدام سه تیپ رزمی عراق،  حدود 5000 تن دیگر از قوای دشمن را به اسارت در آورند. در این عملیات سنگین که پیروزی عظیمی برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می شد، مهم ترین پایگاههای کنترل و دفاع هوایی ایران و حساس ترین مواضع حیاتی دشمن در غرب شوش و دزفول از اشغال عراقی ها خارج شد و حدود 70 تانک و نفربر به دست قوای اسلام افتاد.

رزمندگان ایران مرکب از دلاورمردان ارتش جمهوری اسلامی، جان برکفان سپاه و بسیج با شکستن نخستین خطوط دفاع دشمن پایگاه های رادار و سایت چهار و پنج واقع در حوالی منطقه ابوصلیبی خات را به محاصره در آوردند.

تعداد هواپیمای سرنگون شده دشمن از آغاز عملیات فتح تا پایان مرحله ی سوم عملیات به 14 فروند رسید. در این عملیات تیپ های یک پیاده مکانیزه، تیپ پیاده 93 و تیپ 10 نیروهای ویژه ی ارتش عراق به کلی متلاشی و اکثر نفرات این سه تیپ کشته، زخمی و یا به اسارت ارتش اسلام  درآمدند و علاوه بر نابودی تعداد بسیار زیادی تانک و نفربر، خودرو و مهمات، ده ها دستگاه تانک، نفربر و خودرو ارتش متجاوز عراق به همراه مقادیر قابل توجهی مهمات به دست رزمندگان ایران اسلامی افتاد. طی این عملیات هزاران تن از قوای عراق به اسارت درآمدند.

مرحله  چهارم عملیات فتح المبین (8/1/1361)

در چهارمین مرحله ی عملیات که سحرگاه روز یکشنبه 8 فروردین با نام فتح و با کلمه ی رمز "یا زهرا" آغاز شد رزمندگان غرور آفرین ایران اسلامی موفق شدند با عملیات برق آسا و کوبنده ی خویش مناطق سندال، چنانه و عین خوش (پادگان ارتفاعات عین خوش)، دشت عباس، امام زاده عباس، ارتفاعات تینه و ابوقریب، واوی، و ارتفاعات بسیار مهم و استراتژیک دوسلک (مرکز فرماندهی و تدارکاتی دشمن) در منطقه ی برغازه را به تصرف در آورند. هم چنین بعد از ظهر همان روز، تیپ های 421 و 96 ارتش عراق پس از عملیات رزمندگان افتخارآفرین ایران اسلامی به طور کامل متلاشی و کلیه نفرات این دو تیپ کشته، مجروح و یا اسیر شدند.

در این مرحله از عملیات مناطق دشت عباس و امامزاده عباس در شمال غربی منطقه ی شوش و منطقه ی عین خوش از وجود تجاوزگران عراقی پاک سازی و به کنترل کامل نیروهای ایرانی درآمد و تعداد اسرای شمارش شده ی دشمن تا پایان مرحله ی چهارم عملیات فتح به بیش از 15000 تن رسید. هم چنین در این مرحله صدها تن از قوای دشمن به هلاکت رسیدند، تعداد 200 دستگاه خودرو، هشت دستگاه تانک به همراه مقادیر بسیار زیادی سلاح های سبک و مهمات به غنیمت سپاهیان سلحشور اسلام در آمد و ضمناً تعداد هواپیماهای سرنگون شده دشمن به 18 فروند رسید. ارتفاعات تینه که از بزرگ ترین حوضچه های نفتی شمال خوزستان می باشد از وجود نیروهای دشمن پاک شد و چاههای نفت ابوقریب به کنترل کامل رزمندگان اسلام در آمد.

آخرین نتایج حاصله از عملیات پیروزمندانه فتح المبین را به صورت زیر می توان خلاصه کرد:

1- انهدام نیروهای دشمن که سپاه چهارم ارتش عراق را تشکیل می داد به استعداد سه لشکر شامل :

الف : لشکر 10 زرهی متشکل از تیپ 42 زرهی تیپ 24 مکانیزه، تیپ 7 زرهی و تیپ 60 پیاده.

ب : لشکر یک مکانیزه شامل تیپ 1 مکانیزه، تیپ27 مکانیزه، تیپ 34 زرهی و تیپ 51 زرهی.

پ: تیپ های تحت امر لشکر یک و ده شامل تیپ 99 پیاده، تیپ 96 پیاده، تیپ 426 پیاده، تیپ 505 پیاده، تیپ 423 پیاده، و تیپ 241 پیاده.

ت : هلاکت و اسارت چندین هزار تن از افراد ارتش خلقی .

ث: مجموعه تلفات رزمی دشمن حدود 25 هزار تن بود که یا زخمی شده و یا به هلاکت رسیدند و بالغ بر 15هزار نفر به اسارت درآمدند. ضمناً 360 دستگاه از انواع تانک و نفربر زرهی دشمن منهدم، تعداد زیادی تانک، نفربر و خودروی سبک و سنگین و مقادیر بسیار زیادی از انواع مهمات به غنیمت گرفته شد که حدود 150 دستگاه تانک، 170 نفربر و حدود 500 دستگاه خودرو، چندین قبضه موشک سام 6 زمین به هوا،  چند قبضه موشک زمین به زمین، 165 قبضه توپ شامل توپ های 182 میلیمتری، 130 میلیمتری و 152 میلیمتری از آن جمله بودند.

2- آزاد شدن ارتفاعات مهم شمال غربی خوزستان به اسامی ابوصلیبی خات معروف به رادار و سایت، علی گره زد، عین خوش، تینه، برغازه، واوی، رقابیه، میشداغ، ارتفاعات 350 معروف به ارتفاعات دهلیز، شاوریه، دلتا، تپه چشمه، جوفینه، کوت کاپن و ارتفاعات 202.

3- رهایی شهرهای دزفول، اندیمشک، شوش، پایگاه چهارم هوایی و جاده سراسری اندیمشک – اهواز و صدها روستا از زیر آتش توپخانه دوربرد و موشک های تخریبی زمین به زمین دشمن.

4- دستیابی به چاه های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه یکی از بزرگ ترین حوضچه های نفتی خوزستان.

5- آزادشدن سه پاسگاه ژاندارمری از استان های ایلام و خوزستان به اسامی عین خوش، دوسلک و جسرنادری.

6- آزاد سازی فرودگاه اضطراری دهلران .

7- آزاد شدن جاده دزفول، دشت عباس، عین خوش وهم چنین مناطق دشت عباس، دشت چنانه و زمین های سرخه که از مهم ترین مناطق کشاورزی شمال خوزستان به حساب می آید. در طی عملیات پیروزمندانه فتح المبین دوهزار کیلومتر مربع از خاک ایران اسلامی از تصرف متجاوز خارج شد.

عملیات کربلای 5

"نبرد شرق بصره"

با شروع عملیات کربلای 4 ، در سوم دی 1365، مشخص گردید که عملیات لو رفته ، و ناگزیر دستور توقف عملیات صادر شد. عراق تحت شرایط جدید در صدد حمله به فاو و بازپس گیری آن بر آمد تا اوضاع سیاسی – نظامی را به نفع خود تغییر دهد. حفظ برتری سیاسی – نظامی جنگ و مقابله با هرگونه رکود در جبهه های نبرد ، ایجاب می کرد که عملیات نظامی با هدف کسب پیروزی ادامه یابد. بنابراین عملیات جدیدی طرح ریزی گردید.

منطقه عمومی شرق بصره ، نظر به اهمیت سیاسی و نظامی آن ، همواره جایگاه قابل توجهی در اندیشه طراحان نظامی داشته است ؛ دشمن با توجه به اهمیت منطقه ، زمین شرق بصره را مسلح به انواع موانع و استحکامات کرده بود و با رها کردن آب در این منطقه ، انجام هرگونه عملیاتی را غیر ممکن ساخته و فضای امنی را برای خود ایجاد کرده بود تا بتواند حرکت هر نیروی مهاجم را قبل از دستیابی به خط مقدم خود سرکوب کند.

زمان آغاز عملیات

ساعت شروع حمله 2 بامداد روز 19/10/1365 ، تعیین شده بود. اما نظر به محدودیت زمانی برای شکستن خط ، مقرر شد که نیروها با استفاده از نور مهتاب حرکت کنند. و در پشت مواضع دشمن در انتظار صدور فرمان حمله بمانند.

بالاخره عملیات آغاز شد و رزمندگان حمله خود را به عظیم ترین و پیچیده ترین استحکامات دشمن در شرق بصره آغاز کردند. و پس از هشت شبانه روز نبرد در منطقه شرق نهرجاسم ، دشمن از منطقه شرق نهرجاسم عقب نشینی کرد. و سپاه اسلام به پیروزی نائل گردید.

نتایج عملیات کربلای 5

1- مناطق و تأسیسات آزاده شده :

-12 کیلومتر پیشروی به طرف بصره و آزاد کردن جزایر بوارین ، فیاض و ام الطویل.

-پاسگاههای بوبیان ، شلمچه ، کوت سواری و خیّن .

-آزاد سازی شش روستا.

-عبور از کانال ماهیگیری، نهر دوعیجی و جاسم .

2- تجهیزات منهدم شده دشمن:

-بیش از 80 فروند هواپیما.

-700 دستگاه تانک و نفربر.

-250قبضه توپ صحرایی و ضد هوایی.

-صدها قبضه انواع ادوات نیمه سنگین و مقدار زیادی سلاح سبک و مهمات.

-1500 دستگاه خودرو و 400 دستگاه انواع ادوات مهندسی و رزمی.

در این عملیات 81 تیپ و گردان مستقل دشمن منهدم و 24 تیپ و گردان مستقل نیز آسیب کلی دیدند ، تعداد 40 هزار نفر از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و 270 نفر نیز به اسارت نیروهای اسلام در آمدند.

بازتاب عملیات کربلای 5

پیشروی در شرق بصره ، تواناییها و قابلیتهای نظامی عراق را بار دیگر زیر سوال برد ، به طوریکه روزنامه " آبرزور" چاپ پاریس به نقل از کارشناسان غربی نوشت:" برای اولین بار از آغاز جنگ تاکنون ، ناظران و کارشناسان غربی در مورد امکانات دفاعی عراق دچار تردید شده اند."

همچنین تأکید بر توانایی نظامی ایران ، چنانکهBBC طی تحلیلی درهمین زمینه ، با توجه به تجربه سپاه در عملیات فاو و عبور از رودخانه اروند ، ضمن اشاره به عبور از منطقه آبگرفتگی و کانال پرورش ماهی درکربلای 5 گفت: " موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی ، یک بار دیگر توانایی ایران درعبوراز آبراهها رانشان می دهد. "

هفته نامه نیوزویک نیز نوشت : " تهاجم ایرانیها در نزدیکی بصره ، حداقل یک مسئله  را درخصوص جنگ ایران و عراق تغییر داده و آن این مسئله است که برای اولین بار طی چند سال گذشته ، این احتمال را که یک طرف حقیقتا" بر دیگری پیروز شود ، مطرح ساخته است."

" یاد این  آزاد مردان و حماسه رادمریشان  گرامی باد."

عملیات محمد رسول‌الله (ص)

مقدمه

اهداف عملیات

موقعیت منطقه

استعداد دشمن

طرح عملیات

شرح عملیات

نتایج

تلفات

مقدمه

اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، منطقه اورامانات (از جنوب مریوان تا جنوب پاوه) جولانگاه گروه‌های ضدانقلاب گردید. بر همین اساس، به رغم تلاش نیروهای خودی برای پاکسازی این منطقه، عناصر ضدانقلاب همچنان به حضور خود ادامه می‌دادند. همین حضور موجب شد تا ارتش عراق به هنگام هجوم سراسری خود به خاک ایران اسلامی، منطقه اورامانات را مورد حمله قرار ندهد.

با شروع جنگ، نیروهای سپاه پاسداران مریوان و پاوه به همراه یگان‌هایی از ارتش جمهوری اسلامی طی چند عملیات موفق شدند قسمت اعظم منطقه تحت نفوذ ضدانقلابیون را پاکسازی کنند. متقابلاً، عراق نیز با مشاهده وضعیت مخاطره‌آمیز گروه‌های ضدانقلاب، تعدادی از یگان‌های خود را از مرز عبور داده و منطقه نوسود را اشغال کرد و مانع از الحاق نیروهای دو محور مریوان و پاوه در ارتفاع "کاوه زهرا" گردید. به همین خاطر، نیروهای خودی در تاریخ 11/4/1360 طی عملیاتی با نام "روح الله خمینی کبیر" منطقه نوسود را آزاد کردند.

با تسلط رزمندگان خودی بر نوار مرزی و نیز بر برخی مواضع دشمن، زمینه انجام عملیات به منظور انهدام قوای دشمن، تامین مرز در دو منطقه نوسود و هانی گرمله در دستور کار فرماندهان نظامی قرار گرفت.

اهداف عملیات

- انسداد دالان‌های ورودی عناصر ضدانقلاب

- پاکسازی و تامین امنیت شهرهای مرزی در منطقه اورامانات

- تصرف چندین ارتفاع و روستای منطقه

- تصرف شهر طویله عراق

موقعیت منطقه

منطقه عملیاتی میان سه شهر مریوان، نوسود و پاوه محصور و در ارتفاعات مرزی معروف به "تخت اورامانات" واقع است. شهرهای بیاره، طویله، پنجوین و حلبچه عراق نیز مقابل این منطقه قرار دارند.

ارتفاعات اصلی منطقه مزبور عبارتند از: شیندروی، سوسکان، درگه شیخان، کوه نعل کمین و پرونیه.

استعداد دشمن

- تیپ 116 پیاده

- تیپ 20 پیاده کوهستانی

سازمان رزم خودی

- چهار گردان از سپاه پاسداران پاوه و مریوان

- یک گردان از تیپ 84 خرم آباد (ارتش)

طرح عملیات

رزمندگان می‌بایست از دو محور مریوان و پاوه وارد عمل شده و ضمن آزادسازی بخشی از ارتفاعات منطقه - در محدوده بین نوسود و مریوان - و نیز انهدام دشمن، شهر طویله عراق و چند روستا را به تصرف درآورند.(5) محور مریوان - به فرماندهی حاج احمد متوسلیان - ماموریت داشت تا ضمن آزادسازی ارتفاعات شنگادور، توالی (پنج قله)، دره تاریک، جانبازان و ملقه پشقله، شهر طویله را تصرف و تامین کند.

محور پاوه - به فرماندهی حاج محمد ابراهیم همت - نیز ماموریت پاکسازی شهر نوسود، ارتفاعات کل هرات، سرنی، شوشمی و تعدادی از روستاهای منطقه از وجود دشمن (عناصر ضدانقلاب و نیروهای عراقی) و ورود به شهر طویله را بر عهده داشت.

لازم به ذکر است دو محور فوق از محورهای فرعی برای تامین اهداف خود بهره می‌گرفتند. محورهای فرعی به تناسب نیروهای ادغامی، فرماندهی متغیر داشتند. مثلاً، محور توالی شنگادور با استعداد 350 نفر و با فرماندهی ارتش وارد عمل می‌شد. محور دره تاریک با استعداد 200 نفر و نیز محور ملقه پشقله و جانبازان با استعداد 120 نفر با فرماندهی سپاه عمل می‌کرد.(6)

ضمناً، در طرح چنین پیش‌بینی شده بود که با اعزام چندین گروه عملیاتی به عمق عراق، عقبه‌های دشمن نیز - همزمان با عملیات اصلی - مورد تعرض قرار گیرد. یک گروه به استعداد 20 نفر و به فرماندهی یک دانشجو ماموریت داشت پل "کولوس" در پنجوین را منهدم کند. یک گروه به استعداد 40 نفر عهده‌دار انفجار پل "زلم" در منطقه‌ای بین دو شهر سیدصادق و حلبچه بود. گروه دیگری نیز مامور انهدام توپخانه‌های دشمن بود.

شرح عملیات

درتاریخ 12/10/1360، رزمندگان خودی پس از اقامه نماز مغرب و عشا به طرف اهداف تعیین شده حرکت کردند و پس از چندین ساعت کوهپیمایی، عملیات در بامداد روز بعد با رمز مبارک "لااله‌الا‌الله، محمد رسول الله" آغاز شد.

در محور پاوه، نیروهایی که از معبر "وزلی" وارد عمل شده بودند در حین عبور از کنار شهر نوسود - جهت عزیمت به ارتفاع سرنی - با عناصر ضدانقلاب درگیر شدند و در نتیجه تعدادی از ضدانقلابیون کشته و تعدادی نیز اسیر شدند. در ادامه، اگرچه این نیروها به رغم هوشیاری دشمن توانستند هدف خود را تامین کنند، لیکن فشارهای دشمن موجب شد ارتفاع مذکور چندین بار دست به دست شود.

نیروهای محور ملقه پشقله و جانبازان نیز موفق شدند هدف خود را به سرعت تصرف کنند و وارد شهر طویله عراق شوند.

در این میان، عدم سقوط ارتفاع "کل هرات" و حضور دشمن روی آن موجب شد تا به رغم موفقیت نیروهای خودی در طرفین این قله مشکلات جدی در تامین و تدارک نیروهای خودی ایجاد شود. کمبود نیرو نیز از جمله مشکلات دیگر عملیات بود که امکان ادامه آن را دچار مشکل مضاعفی کرده بود. به همین خاطر در بعدازظهر اولین روز عملیات دستور داده شد نیروها به مواضع قبلی بازگردند.

در محور مریوان، نیروهای خودی قبل از رسیدن به پای اهداف با تیراندازی و درگیری دشمن مواجه شدند. در معبر شنگادور اگرچه 4 قله از 5 قله این ارتفاع به تصرف درآمد، لیکن دشمن با استقرار روی قله پنجم تدارک و پشتیبانی نیروهای خودی را مختل کرده بود.

نیروهای معبر "دره تاریک" نیز که با درگیری زود هنگام مواجه شده بودند، به دلیل تسلط و در نتیجه دید و تیر دشمن زمینگیر شدند.

در ادامه، دشمن با به‌کارگیری نیروهای احتیاط منطقه از جمله انتقال سه گردان از پنجوین و با استفاده از نیروهای گارد ریاست جمهوری پاتک خود را از بعدازظهر روز اول عملیات آغاز کرد.

اگرچه دشمن در این پاتک‌ها متحمل خسارات سنگینی شد لیکن کمبود توان خودی و عدم جایگزین شدن نیروهای تازه نفس ادامه عملیات را غیرممکن ساخته بود. لذا حدود ساعت 16 دستور عقب‌نشینی صادر شد.

نتایج

در این عملیات که به صورت منطقه‌ای هدایت شد و از فرماندهی مرکزی بی‌بهره بود، تلفات و ضایعات زیر بر دشمن وارد گردید:

تلفات

کشته: حدود 1000 نفر

مجروح: حدود 4500 نفر

اسیر: 191 نفر

انهدام تجهیزات

توپخانه: 15 قبضه

خمپاره‌انداز: 6 قبضه

توپ 106: 1 قبضه

تانک: 4 دستگاه

خودرو: چندین دستگاه

عملیات طریق القدس

آزاد سازی سوسنگرد و بستان و تأمین مرزهای بین المللی

اهداف عملیات

علل انتخاب منطقه

موقعیت منطقه

وضعیت دشمن

استعداد دشمن

اقدامات نیروهای خودی پیش از عملیات

سازمان رزم خودی

طرح مانور

شرح عملیات

نتایج

جمهوری اسلامی ایران تنها دو ماه پس از پیروزی در عملیات ثامن الائمه (ع)، عملیات طریق القدس را در سال دوم جنگ (آذرماه سال 1360) با سرعت بسیار و بر پایه تحولات جدید و شور و هیجان ایجاد شده در کشور، به عنوان بزرگ ترین عملیات خود در مقیاس گسترده، طرح ریزی کرد. سازماندهی نیروهای داوطلب با انگیزه شهادت طلبی در سازمان سپاه و در آستانه فرا رسیدن ماه محرم، برجسته ترین ویژگی این عملیات بود.

با موفقیت عملیات ثامن الائمه (ع)  که نشان داد طراحی و انجام عملیات های گسترده با سبک و شیوه جدید امکان پذیر است – فرماندهان سپاه و ارتش طی جلسات متعددی شرایط جدید را مورد بررسی قرار داده و مبتنی بر آن

استراتژی جدیدی را تعریف کردند که سه هدف اساسی را دنبال می کرد:  

1-    انهدام هر چه بیشتر ماشین جنگی عراق.

2- دست یافتن به مواضعی مناسب جهت کم کردن خطوط پدافندی و نهایتاً آزاد سازی نیروهای خودی از پدافند به منظور افزایش توان خودی در عملیات بعدی.

3-    آماده شدن برای انجام عملیات نهایی و آزاد سازی گام به گام مناطق اشغالی.

مبتنی بر این استراتژی، دوازده طرح موسوم به «کربلا» تهیه شد که میزان تناسب توان خود با ظرفیت مورد نیاز منطقه عملیاتی، وضعیت زمین از جنبه نظامی و نیز اهمیت          منطقه عملیاتی، از عوامل اصلی در تعیین تقدم هر یک از طرح های مزبور بود، بر همین اساس، پس از مباحث مختلف میان فرماندهان سپاه و ارتش عملیات طریق القدس به عنوان اولین گام از سلسله عملیاتکربلا طراحی و به مرحله اجرا در آمد.

اهداف عملیات

مهم ترین اهداف عملیات طریق القدس عبارت بودند از :

-        آزاد سازی شهر بستان و بیش از 50 روستای منطقه

-        انهدام نیروهای دشمن در منطقه با استعداد بیش از یک لشکر

-        قطع ارتباط بین دو نیروی عمده در مناطق عمومی اهواز و دزفول

-        رسیدن به هور و امکان نفوذ در خاک عراق.

علل انتخاب منطقه

پس از پاکسازی منطقه اشغالی در شرق رودخانه کارون در عملیات ثامن الائمه(ع)، هنوز در جبهه جنوب سه منطقه در اشغال دشمن قرار داشت که عبارت بودند از :غرب روخانه کارون و شهر خرمشهر، منطقه بستان و سوسنگرد و منطقه غرب رودخانه کرخه. این مناطق از نظر وسعت، هدف، استعداد و گسترش نیروهای دشمن دارای موقعیت های متفاوتی بودند، بنابراین با توجه به توانایی و امکانات نیروهای خودی برای انجام عملیات، منطقه سوسنگرد و بستان برای عملیات انتخاب شد.

موقعیت منطقه

منطقه عمومی عملیات در شمال غربی اهواز قرار داشته و دارای زمین های مرتفع، پست و هموار می باشد که از شمال به ارتفاعات الله اکبر، میش داغ و تپه های رملی، در جنوب به رودخانه نیسان و هویزه، در غرب، از یک سو به دغاغله و رودخانه نیسان و از سوی دیگر، به رودخانه سابله و نهر عبید و روستای صالح حسن و از آن جا به سمت تپه های رملی در شمال امتداد می یابد و از شرق به هورالهویزه و تنگه چزابه و مرزهای بین المللی محدود می شود.

زمین منطقه در شمال، رملی و از جنس ماسه های بادی است. سمت بیشتر ارتفاعات منطقه، از شمال غربی به جنوب شرقی و شیب زمین در مکان های مختلف، متفاوت است.  رودخانه های این منطقه شامل رودخانه کرخه با عرض تقریبی 25 تا 400 متر و عمق 5/1 تا دو متر است که عبور از آن بدون استفاده از پل های موجود، غیر ممکن می باشد؛ رودخانه کرخه کور در حمیدیه که از رودخانه کرخه منشعب شده و تغییر مسیر می دهد؛ نهر سابله به عنوان شاخه ی جدا شده از کرخه و نهر نیسان به عنوان شاخه اصلی، جدا شده از کرخه که ابتدا به نام مالکیه وارد سوسنگرد شده و از آن جا به بعد نهر نیسان نامیده می شود.

عوارض مصنوعی منطقه به این شرح بود: جاده آسفالته سوسنگرد - پله سابله- بستان؛ جاده معروف به تعاون که دشمن ساخته بود و از حد فاصل بستان – سابله به پل نیسان و به سمت جفیر امتداد داشت؛ میدان های مین و مواضع احداثی دشمن. آبادی های این منطقه شامل دهلاویه، بردیه، دغاغله، سابله، چزابه و دیگر روستاها می باشد.

وضعیت دشمن

ارتش عراق پس از ناکامی در تصرف سوسنگرد و پیشروی به سمت اهواز، در خارج از شهر و غرب سوسنگرد مواضع پدافندی خود را با استفاده از موانع طبیعی و مصنوعی در محور جابر حمدان در شمال رودخانه کرخه و محورهای دهلاویه، سویدانی و هویزه در جنوب کرخه به گونه ای مناسب تحکیم و تثبیت کرد.

عراقی ها پس از عملیات ثامن الائمه (ع) و تحمل ضربه مهلک ناشی از آن، تمام توان خود را برای شناسایی تحرکات و مقاصد نیروهای خودی بسیج کرد و تا 60 درصد موفق به کشف این اطلاعات شد. اما به دلیل نقص اطلاعات، همچنان در تردید به سر می برد و در تجزیه و تحلیل خود به این نتیجه رسیده بود که یکی از راه کارهای احتمالی نیروهای خودی، تمرکز تلاش اصلی برای عملیات، در محور غرب سوسنگرد، عبور از پل سابله به سمت بستان و نیز تلاش پشتیبانی، از شمال کرخه و محور الله اکبر، جنوب ارتفاعات رملی به سمت غرب و تنگه چزابه می باشد. دشمن برای مقابله با این راه کارها، ترکیب و شکل استقرار نیروهای خود را با استفاده از موانع موجود آرایش داد. ارتش عراق که برای پشتیبانی و تقویت نیروهای خود به پل های روی رودخانه های کرخه و سابله و جاده های شمالی جنوبی متکی بود، حفاظت و حمایت از پل ها را تشدید کرد. در عین حال، عوارض رودخانه های منطقه تحرک فوق العاده و پشتیبانی سریع را برای دشمن غیر ممکن کرده بود.

استعداد دشمن

نیروهای دشمن در شمال کرخه تیپ 26 زرهی از لشکر 5، تیپ 93 پیاده از لشکر 4 پیاده کوهستانی، گردان 1 پیاده از تیپ 23، تیپ 31 و 32 نیروی مخصوص و نیروهای جیش الشعبی بود.

نیروهای دشمن در جنوب کرخه شامل تیپ های 25 مکانیزه و 16، 30 و 96 زرهی از لشکر 6 زرهی، تیپ 48 پیاده از لشکر 11 پیاده، تیپ 12 زرهی از لشکر 3 زرهی، یک گردان ازتیپ 32 نیروی مخصوص، گردان 20 دفاع الواجبات، نیروهای کماندویی لشکر 7 پیاده و نیروهای جیش الشعبی بود.

دشمن پس از آگاهی از سمت تک نیروهای خودی اقدامات زیر را انجام داد:

1-    جابه جایی تیپ 30 زرهی با تیپ 35.

2-    تقویت منطقه غرب سوسنگرد با تیپ 30 نیروی مخصوص.

3-    تمرکز تیپ 31 نیروهای مخصوص و گروه های کماندو در شمال کرخه، تنگه چزابه و پل های کرخه.

4-    ایجاد تمرکز در گردان های تیپ 12 در شمال کرخه و تنگه چزابه به عنوان نیروی احتیاط و پاتک.

5-    ایجاد تمرکز در تیپ 48 پیاده و تیپ 93 در مثلثفینیخی و شمال کرخه.

6-    ایجاد تمرکز در گردان های تیپ 26 شمال کرخه به ویژه خطوط دوم.

7-    تقویت خطوط دفاع غرب سوسنگرد یا تیپ 30 زرهی، گردان هایطارق و المثنی.

8- جابه جایی تیپ 10 زرهی از منطقهمسیله به حوالی قرارگاه لشکر 6 زرهی به عنوان احتیاط آن لشکر برای اجرای تک در منطقه غرب سوسنگرد.

9-    تمرکز در ذخیره مهمات توپخانه و تانک و سلاح ضد تانک و ضد هوایی و افزایش مهمات خطوط اول.

10- تمرکز در تقویت نیروی حمایت از پل ها و تقویت سلاح و مهمات مربوط به آن.

اقدامات نیروهای خودی پیش از عملیات

مهم ترین اقدامات نیروهای خودی حد فاصل عملیات های ثامن الائمه (ع) تا طریق القدس، عبارت بودند از:

1- شناسایی خطوط و عمق دشمن؛ مهمترین شناسایی عمق با هدف انهدام دشمن در شمال غربی رودخانه نیسان شامل منطقه غرب سوسنگرد و حاشیه هور و از پشت دشمن در روستاهای دفار، نهرکسر، شیخ محمود و تا حوالی بیت نعمه می شد. برای شناسایی معابر خودی به دشمن و برعکس، شناسایی موانع مصنوعی شامل میادین مین، خاکریزها و سایر تاسیسات و نیز شناسایی و ثبت تحرکات و استعداد پشتیبانی دشمن اعم از هوایی، هوانیروز، توپخانه و پدافند هوایی اقداماتی انجام گرفت. هم چنین منطقه شمال کرخه در حدفاصل جناح دشمن و ارتفاعات میشداغ در منطقه رملی نیز شناسایی شد که اطلاعات آن بسیار حائز اهمیت بود و منجر به طرح ریزی عملیات به صورت احاطه ای شد و جاده معروف بر روی منطقه رملی نیز بر اساس همین اطلاعات و برابر نیاز عملیات احداث شد و بدین ترتیب، امکان دسترسی نیروهای خودی در خیز اول به عقبه دشمن در تنگه چزابه فراهم شد.

2- سازماندهی نیروهای مردمی به کوشش و تدبیر سپاه پاسداران، به گونه ای که در محاسبات عملیات، میزان استعداد و توان سپاه به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده در آغاز عملیات و کسب موفقیت مورد تاکید قرار گرفت.

3- طرح ریزی عملیات بر پایه شناسایی از منطقه وتوان موجود نیروهای خودی و انجام دادن برخی جابه جایی ها و تقویت منطقه که با ظرافت و دقت خاصی انجام گرفت.

4-    نزدیک کردن خطوط خودی به دشمن با ایجاد خاکریزهای کوتاه.

5-    اجرای طرح آب برای محدود کردن خطوط پدافندی و آزاد کردن نیرو.

6-    احداث جاده ای به طول 15 تا 20 کیلومتر در زمین های رملی شمال منطقه عملیاتی.

در پی شهادت برخی از فرماندهان ارتش و سپاه پس از عملیات ثامن الائمه(ع)، انتصاب های جدید موجب تغییراتی در مدیریت جنگ شد که در گسترش و تأمین همکاری سپاه و ارتش نقش به سزایی داشت.

سازمان رزم خودی

 در این عملیات، نیروهای سپاه پاسداران برای اولین بار در قالب «تیپ» شرکت داشتند که عبارت بودند از:

تیپ 1 عاشورا با استعداد 9 گردان پیاده.

تیپ 2 کربلا با استعداد 3 گردان پیاده.

تیپ 3 امام حسین (ع) با استعداد 8 گردان پیاده.

تیپ امام سجاد (ع).

تیپ امام حسن(ع) با استعداد 3 گردان پیاده (به عنوان احتیاط عملیات).

هم چنین، یگان های ارتش متشکل بودند از :

تیپ 3 از لشکر 92 زرهی.

تیپ های 1 و 2 از لشکر 16 زرهی.

تیپ 1 از لشکر 77 پیاده.

8 گردان توپخانه.

طرح مانور

طرح کلی مانور عملیات به شرح ذیل تهیه و تصویب شد:

الف- تلاش اصلی:

با توجه به تحلیل و ارزیابی فرماندهان از نوع آرایش نیروهای پدافندی دشمن و نیز تفکر حاکم بر فرماندهان ارتش عراق و نوع نگرش آنان نسبت به توانایی نیروهای انقلابی و عدم باور دشمن نسبت به امکان عبور قوای خودی از منطقه رملی شمال عملیات، این منطقه به عنوان فلش اصلی عملیات انتخاب شد تا موجب غافلگیری دشمن شود، بر همین اساس، مقرر شد شمال کرخه با استفاده از یک مانور احاطه ای و با به کار بردن یک تیپ زرهی ارتش و دو تیپ پیاده سپاه پاکسازی شده و تنگه چزابه تامین می شود.ب – تلاش پشتیبانی: به منظور حمایت از تلاش اصلی و تامین منطقه جنوبی عملیات، یک مانور جبهه ای با استفاده از دو تیپ زرهی ارتش و دو تیپ پیاده سپاه تصویب شده که ضمن پشتیبانی از تلاش اصلی، اهداف دیگری را دنبال می کرد که عبارت بودند از: آزادسازی بستان و منطقه غرب سوسنگرد و نیز دستیابی به کرانه شمالی رودخانه نیسان و سواحل شرقی هورالعظیم.

شرح عملیات

عملیات در ساعت 00:30 بامداد 8/9/1360 با عبور نیروهای پیاده یگان های سپاه از میادین مین و مواضع دشمن، در چند محور به طور هم زمان آغاز شد. نیروهای عمل کننده در محور شمال عملیات، در همان ساعات اولیه درگیری موفق شدند مواضع نیروهای عراقی را در خطوط اول تصرف کرده و نیروهای احتیاط دشمن را در پشت خطوط پدافندی منهدم کنند. میزان موفقیت اولیه یگان های سپاه در محور شمال به حدی بود که فرمانده تیپ زرهی ارتش نیز به گردان های زرهی و مکانیزه خود فرمان داد تا از معابر بازشده با چراغ روشن عبور کرده و ضمن انهدام دشمن و حمایت از نیروهای پیاده خودی به سوی هدف های خود در عمق منطقه پیشروی کنند. به این ترتیب، در ساعت 6 بامداد روز اول عملیات، تیپ امام حسین (ع) به همراه یک گردان از تیپ 3 زرهی از لشکر 92 موفق شدند تنگه چزابه را تصرف و تامین کنند. در این محور تا ساعت 9 صبح روز اول، تمامی اهداف تعیین شده، تامین گردید.

در محور جنوبی عملیات، اوضاع به گونه ای دیگر بود. دشمن که فلش اصلی عملیات نیروهای ایرانی را از این محور می دانست، با بهره گیری از موانع متعدد و هوشیاری نیروهایش به سختی مقاومت کرده و مانع پیشروی قاطع نیروهای ایرانی شده بود. نیروهای خودی به رغم شکستن برخی از خطوط اولیه و تصرف پل سابله، با روشن شدن هوا مجبور به عقب نشینی شدند.

با بروز شرایط سخت در محور جنوبی عملیات، تصمیم گرفته شد که نیروهای خودی در شمال با ورود به منطقه ابوچلاچ (منطقه کوچک محصور بین شاخه های رودخانه کرخه درغرب بستان) به سوی شرق و جنوب شرقی پیشروی نموده، بستان و منطقه سابله را تصرف و تأمین نمایند.

این مرحله از عملیات در روز دوم با ورود یگان های سپاه به منطقه ابوچلاچ تحقق یافت و شهر بستان پس از 420 روز اشغال آزاد شد.

متعاقب ورود نیروهای خودی به مثلث سابله و پیشروی به سوی ساحل شمال رودخانه سابله و نهر عبید نیروهای باقی مانده عراقی موضع خود در این منطقه را ترک و به جنوب رودخانه سابله گریختند.

روزهای سوم تا پنجم عملیات با تبادل آتش بین طرفین و تلاش نیروهای خودی برای نگهداری و تحکیم مواضع متصرفی سپری شد.

در روز ششم عملیات (13/9/1360) دشمن سعی کرد تا از تعلل نیروهای ایرانی در اتخاذ یک پدافند مطمئن و مستحکم، در منطقه مثلث شکل شمال سابله، سود جسته و آن را مجددا به تصرف خود درآورد و از آن طریق بستان را در معرض تهدید قرار دهد. اما هوشیاری نیروهای خودی و حضور به موقع نیروهای تقویتی (پیاده و زرهی) در قسمت شمال پل سابله، موجب شد تا دشمن با تحمل تلفات سنگین چندین کیلومتر عقب نشینی نموده و در جنوب سابله مستقر شود.

نقطه پایان عملیات طریق القدس، تلاش نیروهای خودی برای پاکسازی محدوده ای به وسعت 70 کیلومتر مربع بود که بین جنوب سابله و شمال رودخانه نیسان قرار داشت و همچنان در اشغال نیروهای عراقی باقی مانده بود. فرماندهان خودی پس از انجام مباحث مانور و اقدامات شناسایی و آماده سازی نیروها، قصد داشتند این منطقه را نیز آزاد نمایند؛ لیکن قبل از شروع عملیات، فرمانده عراقی به اشتباه تاکتیکی خود مبنی بر حضور در یک منطقه محصور با موانع طبیعی پی برده و بر همین اساس، در تاریخ 30/9/1360 در پوشش آتش شدید توپخانه به طرز ماهرانه ای نیروهای خود را از منطقه مزبور خارج ساخت و در نتیجه، انجام عملیات نیروهای خودی منتفی شد.

نتایج

با اجرای عملیات طریق القدس، اولین مرحله از استراتژی جدید تحت عنوانکربلای 1 با موفقیت به پایان رسید و نتایج زیر را به دنبال داشت:

1- آزاد سازی 650 کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی شامل شهر بستان، حدود 70 روستا، 5 پاسگاه مرزی و نیز تنگه استراتژیک چزابه.

2-    تجزیه شدن قوای سپاه سوم عراق، که با توانی بیش از 6 لشکر بخش های خوزستان را تحت اشغال داشت.

3-    موفقیت ابتکار عبور از منطقه رملی.

4-    خسارات وارده به دشمن به شرح زیر:

تانک 170

 نفربر 150

خودرو  250

توپ ضد هوایی  30

دستگاه مهندسی 120

توپ صحرایی  19

هواپیما  13

هلی کوپتر  4

کشته و زخمی شدن حدود 8500 نفر و به اسارت در آمدن 546 نفر از نیروهای دشمن.